همشهری آنلاین، ناصر احدی: در نخستین ساعات شامگاه سه‌شنبه، فیلم «نگهبان شب» ساخته رضا میرکریمی به عنوان نماینده سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۴ معرفی شد. این فیلم در حالی انتخاب شد که به گفته رائد فریدزاده، دبیر و سخنگوی کمیته انتخاب نماینده سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۴، این کمیته بعد از بررسی ۴۲ اثر حائز شرایط، در مرحله نخست ۱۵ فیلم را برای بازبینی برگزید و در نهایت سه فیلم را به عنوان نامزد نهایی فهرست معرفی به آکادمی اسکار انتخاب کرد. این سه فیلم عبارت بودند از «ملاقات خصوصی» ساخته امید شمس، «نگهبان شب» ساخته رضا میرکریمی و «شهرک» ساخته علی حضرتی که در نهایت به اتفاق آراء فیلم میرکریمی به عنوان نماینده نهایی سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۴ انتخاب شد. منوچهر شاهسواری، رسول صدرعاملی، علیرضا حسینی، احمد مرادپور، محمد داوودی، اکبر نبوی، پرویز شیخ‌طادی، بهروز شعیبی و رائد فریدزاده اعضای تشکیل‌دهنده کمیته انتخاب نماینده سینمای ایران به آکادمی اسکار ۲۰۲۴ بودند. در ماه‌های گذشته، خبری از اعضای این کمیته منتشر نشده بود و می‌توان حدس زد که بنیاد سینمایی فارابی ــ به عنوان نهادی که مسئول معرفی نماینده سینمای ایران به اسکار است ــ ترجیح داده با اعلام نکردن اسامی اعضای این کمیته تا لحظه آخر از حواشی و نقدهای احتمالی جلوگیری کند. به هر حال، می‌شود این پرسش را مطرح کرد که اعضای این کمیته چقدر با شرایط موفقیت فیلمی در اسکار آشنایی دارند و آیا افراد دیگری بودند که می‌توانستند عضو این کمیته باشند یا خیر؟ موضوع دیگر این است که «نگهبان شب» چقدر انتخاب مناسبی است و چقدر احتمال موفقیت آن وجود دارد؟
از مضمون تا رقبا
در یک سال گذشته، سینمای رسمی ایران حضور کمرنگی در جشنواره‌های معتبر جهانی داشت و فیلمی از تولیدات داخلی نبود که حضور موفقی در جشنواره‌های خارجی داشته باشد. «نگهبان شب» هم از این مسئله مستثنی نبود. مهم‌ترین جایزه این فیلم به چهلمین جشنواره فیلم فجر بازمی‌گشت که میرکریمی را صاحب جایزه بهترین کارگردانی کرد. میرکریمی چندی پیش در گفت‌وگویی که در ایسنا با مرتضی فرشباف و شهرام مکری انجام داد گفته بود: «تا جایی که می‌دانم یکی دو رویداد مهم فیلم را دوست داشتند ولی عده‌ای جمع شدند تا مانع از حضور یا نمایش فیلم شوند.» به هر تقدیر، «نگهبان شب» در جشنواره معتبری حضور نداشته و این به معنای از دست رفتن فرصت بازاریابی فیلم است. اصولا جشنواره‌های معتبر بین‌المللی بهترین فرصت هستند تا فیلم‌هایی که احتمال حضورشان در اسکار وجود دارد، مورد توجه قرار بگیرند و پخش‌کننده پیدا کنند. فیلم میرکریمی فاقد این امتیاز است. از سوی دیگر، داستان فیلم هم که درباره سوء‌استفاده مهندس جوان شهری از کارگر جوان شهرستانی است فاقد آن جذابیتی است که نظر رأی‌دهندگان اسکار را جلب کند. از حیث مضمون، این روزها موضوعات جنسیتی یا نژادی در سینما دوستداران بیشتری دارد و فیلم میرکریمی که بیشتر به تضاد اخلاقیات شهرنشینان مرفه و روستاییان تنگدست می‌پردازد شانس زیادی برای موفقیت ندارد. همچنین، دیگر فیلم‌های حاضر در شاخه بهترین فیلم بین‌المللی را هم نباید فراموش کرد. تا اینجا که نمایندگان تعدادی از کشورها معرفی شده، بزرگانی همچون کلبر مندونسا فیلیو از برزیل، ویم وندرس از ژاپن، نوری بیلگه جیلان از ترکیه، آکی کوریسماکی از فنلاند و رادو جود از رومانی امید زیادی به کسب جایزه در شاخه بهترین فیلم بین‌المللی اسکار ۲۰۲۴ دارند. در میان نام کارگردانانی کشورهای مختلف که فیلم‌شان به اسکار معرفی شده، نام دو کارگردان ایرانی هم دیده می‌شود؛ نورا نیاسری با «شیدا» از استرالیا و بهروز ثابت‌رسول با «ملودی» از تاجیکستان.
احتمال موفقیت «نگهبان شب» در اسکار
بن زازمِر در تحقیقی که درباره ۱۷ جشنواره سینمایی بین‌المللی و موفقیت فیلم برگزیده این جشنواره‌ها در اسکار انجام داده، به نتایج جالبی رسیده است. در میان این جشنواره‌ها، برگزیدگان کن با ۵ برنده و ۹ نامزد بیشترین موفقیت را در شاخه فیلم خارجی در اسکار داشته‌اند. برگزیدگان جشنواره‌های تورنتو (۳ برنده و ۴ نامزد)، مسکو (۳ برنده و ۲ نامزد) و برلین (۳ برنده و ۴ نامزد) در رتبه‌های بعدی موفقیت در این شاخه هستند. البته برگزیدگان ۳ جشنواره قاهره، لوکارنو و شانگهای هم موفقیتی در اسکار به دست نیاورده‌اند. از همین آمار می‌توان اهمیت حضور در جشنوارهای معتبر بین‌المللی برای موفقیت یک فیلم خارجی در اسکار را دریافت. همچنین به گفته زازمر، به مدت ۲۳ سال، از میان ۵ نامزد جایزه بهترین فیلم خارجی که منطقا هر کدام ۲۰ درصد شانس برنده شدن در این شاخه را دارند، وقتی یکی برگزیده جشنوارهای بوده، شانس برنده شدنش تا ۳۵ درصد افزایش یافته است. در موردی دیگر، به مدت ۱۱ سال، وقتی از ۵ فیلم این شاخه ۲ فیلم برگزیده جشنوارهای بوده‌اند، به جای ۴۰ درصد، شانس برنده شدن یکی از این دو فیلم برای بردن جایزه اسکار به خانه تا ۷۳ درصد بوده است. این آمار و ارقام جای امیدواری زیادی برای موفقیت نماینده ایران در اسکار ۲۰۲۴ نمی‌گذارد. به هر حال، در سالی که دست سینما ایران هم خالی بود و هم بسته، گویا «نگهبان شب» تنها انتخاب ممکن بود.
۳ بار ناکامی میرکریمی
دو فیلم «خیلی دور، خیلی نزدیک» (سال ۲۰۰۵، دوره هفتادوهشتم اسکار) و «امروز» (سال ۲۰۱۴، دوره هشتادوهفتم اسکار) ساخته رضا میرکریمی قبلا هم به اسکار معرفی شده بودند. درضمن، در سال ۲۰۱۲ هم فیلم دیگر او، «یه حبه قند»، به عنوان نماینده ایران در اسکار انتخاب شد که یک روز بعد از اعلام نام آن، رئیس وقت سازمان سینمایی از تحریم اسکار خبر داد و دیگر فیلمی از ایران به این مراسم نرفت. بعید است چهارمین حضور میرکریمی به عنوان نماینده ایران در اسکار حامل خبر خوشی باشد.
